το καθένα συμπλήρωμα του άλλου

// του Πιότρ Κροπότκιν, απόσπασμα από το βιβλίο του "Αναρχία" //

Ο κομμουνισμός δε μπορεί να είναι κάτι που επιβάλλεται από τα πάνω, δεν θα μπορούσε να ζήσει αν δεν τον κρατούσε ζωντανό η αδιάκοπη, καθημερινή σύμπραξη όλων των ανθρώπων. Σε ένα εξουσιαστικό περιβάλλον, θα πέθαινε από ασφυξία.
Κατά συνέπεια δε μπορεί να υπάρξει αν δε δημιουργήσει μια συνεχή επαφή όλων των ανθρώπων μεταξύ τους, που θα κανονίζουν όλοι μαζί τις χίλιες δύο κοινές τους υποθέσεις. Δε μπορεί να ζήσει αν δε δημιουργήσει την τοπική ζωή, ανεξάρτητη μέχρι τις πιο μικρές μονάδες - το δρόμο, τη γειτονιά, τη συνοικία, την κοινότητα. Δεν θα πετύχαινε τον στόχο του αν δεν κάλυπτε την κοινωνία με ένα πλέγμα μυριάδων ενώσεων που θα ικανοποιούσε τις χίλιες δύο ανάγκες της πολυτέλειας, της μάθησης, της ευχαρίστησης, της διασκέδασης, που δε θα μπορούσαν ποτέ να μείνουν περιορισμένες τοπικά, μα που θα είχαν αναγκαστικά την τάση να γίνουν διεθνείς.


Και τα κοινωνικά έθιμα που θα πρέπει υποχρεωτικά να γεννήσει στη ζωή ο κομμουνισμός - έστω κι αν είναι μερικός μονάχα, στο ξεκίνημά του - θα είναι κιόλας μια δύναμη ασύγκριτα πιο ισχυρή απ'όλους τους μηχανισμούς καταστολής για να διατηρήσει και να αναπτύξει τον πυρήνα των κοινωνικών εθίμων.
Νάτη, λοιπόν, η μορφή - ο θεσμός που ευνοεί την κοινωνικότητα - από την οποία περιμένουμε την ανάπτυξη του πνέυματος συνεργασίας, που η εκκλησία και το κράτος ανέλαβαν να μας το επιβάλλουν με τα θλιβερά αποτελέσματα που γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά. Και οι σκέψεις αυτές, ας το επισημάνουμε κι αυτό, περιέχουν και την απάντηση που δίνουμε σε όλους εκείνους που ισχυρίζονται ότι Κομμουνισμός και Αναρχία δε μπορούν να συμβαδίσουν. Όπως βλέπετε, ο Κομμουνισμός και η Αναρχία είναι, το καθένα, αναγκαίο συμπλήρωμα του άλλου.

Πιοτρ Κροπότκιν, "Αναρχία" (εκδ. Κατσάνος, μτφρ. Β. Τομανάς/ Λ. Γούσιος)